Tại Kỳ thi Olympic Vật lý châu Á (APhO) lần thứ 25 vừa qua, Nguyễn Công Vinh xuất sắc mang về tấm Huy chương Vàng danh giá. Thành tích này cũng chính thức đưa Nguyễn Công Vinh vào Đội tuyển Quốc gia Việt Nam tham dự Kỳ thi Olympic Vật lý Quốc tế (IPhO) lần thứ 55, dự kiến tổ chức tại Pháp từ ngày 17 đến 25 tháng 7 năm 2025. Đây là một vinh dự lớn lao, đồng thời cũng là thử thách mới đang chờ đợi chàng trai đất Kinh Bắc chinh phục.

Chủ nhân Olympic Vật lý châu Á (APhO) lần thứ 25 Nguyễn Công Vinh từ nhỏ đã rất thích tìm hiểu các hiện tượng tự nhiên như sấm, chớp, mây, mưa, điện, các tác động lực.

Từ nhỏ thích tìm hiểu sấm, chớp, mây, mưa

Nguyễn Công Vinh sinh ra và lớn lên tại xã Đức Long, thị xã Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, trong một gia đình đông con, không mấy khá giả. Trên Vinh còn hai chị gái đang theo học đại học và một em út còn nhỏ. Ngay từ thuở ấu thơ, Vinh đã sớm bộc lộ tư chất thông minh và niềm say mê đặc biệt với việc học.

Chị Nguyễn Quỳnh Mai, mẹ của Vinh, không giấu nổi niềm tự hào khi nhớ lại: “Từ nhỏ, Vinh đã rất lanh lợi. Mới 5 tuổi, con đã có thể đọc, viết thành thạo. Lớn lên một chút, cháu đặc biệt thích thú với các loại sách khoa học”. Thấy con ham học, chị Mai vừa là người mẹ tần tảo, vừa là người bạn đồng hành, luôn động viên và tạo điều kiện tốt nhất trong khả năng để con theo đuổi tri thức.

Gia đình không có điều kiện đưa đón, nhà lại cách trường trọng điểm của thị xã khá xa. Thế nhưng, những khó khăn ấy không thể làm chùn bước chân cậu bé ham học. Từ năm lớp 6, một mình Vinh đã quen với việc mỗi ngày bắt xe buýt hơn 20km để đến học tại Trường THCS Nguyễn Cao.

Hình ảnh cậu học trò nhỏ bé, miệt mài trên chuyến xe buýt sớm hôm đã trở nên quen thuộc. Chính nghị lực và khát vọng học tập cháy bỏng ấy đã giúp Vinh nhanh chóng khẳng định năng lực, luôn đứng trong tốp đầu của lớp và được tuyển chọn vào đội tuyển học sinh giỏi của trường.

Một điều thú vị là ban đầu, Vinh được chọn vào đội tuyển Toán. Tuy nhiên, với tình yêu đặc biệt dành cho Vật lý từ nhỏ, em đã mạnh dạn xin chuyển sang đội tuyển môn học này.

“Em rất thích tìm hiểu các hiện tượng tự nhiên như sấm, chớp, mây, mưa, điện, các tác động lực... Em luôn tò mò và muốn lý giải chúng bằng kiến thức Vật lý”, Vinh chia sẻ với Tri thức và Cuộc sống. Tình yêu ấy không chỉ dừng lại ở sự tò mò, mà còn thôi thúc em tìm tòi, khám phá và chinh phục những quy luật phức tạp của thế giới tự nhiên.

Bí quyết: Tự học là chính, học chắc lý thuyết rồi tới thực hành

Trở thành học sinh chuyên Vật lý của Trường THPT Chuyên Bắc Ninh, Vinh có môi trường lý tưởng để em phát huy tối đa năng lực và theo đuổi đam mê. Ngay từ năm lớp 11, Vinh đã được chọn vào đội tuyển học sinh giỏi quốc gia môn Vật lý. Bên cạnh việc học chính khóa trên lớp, thư viện trường trở thành "ngôi nhà thứ hai" của Vinh, nơi em dành khoảng 3 tiếng mỗi ngày để miệt mài nghiên cứu tài liệu nâng cao, đào sâu kiến thức.

Đối với Vật lý, một môn khoa học đòi hỏi sự logic và khả năng vận dụng cao, Vinh cho rằng cần có sự phối hợp nhuần nhuyễn giữa lý thuyết và thực hành. "Em thường học để nắm chắc lý thuyết, rồi ứng dụng vào giải bài tập, làm thí nghiệm. Ngược lại, quá trình thực hành cũng giúp em ôn tập và hiểu sâu hơn các khái niệm lý thuyết. Em luôn tâm niệm nguyên tắc, tự học là chính, học phải chắc lý thuyết rồi mới rèn kỹ thực hành, tuyệt đối tránh học tủ, học vẹt," Vinh chia sẻ.

Không chỉ bó hẹp kiến thức trong sách vở, Vinh còn có thói quen vận dụng những gì đã học để tự giải thích các hiện tượng, vấn đề xảy ra trong cuộc sống hàng ngày. Ví dụ, khi học về áp suất, nguyên lý Pascal, kích thủy lực, em có thể hình dung và hiểu được tại sao người ta có thể nâng được một chiếc xe ô tô nặng hàng tấn chỉ bằng những kiến thức vật lý cơ bản.

Thầy Nguyễn Chí Trung, Tổ trưởng tổ Vật lý, Trường THPT Chuyên Bắc Ninh cho hay, APhO là một kỳ thi vô cùng khốc liệt, quy tụ những "anh tài" Vật lý trẻ tuổi từ các quốc gia, vùng lãnh thổ có nền tảng và sự đầu tư bài bản cho môn học này như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nga, Singapore, Đài Loan (Trung Quốc)... Trong một sân chơi đỉnh cao như vậy, với sự tự tin, bản lĩnh và nền tảng kiến thức vững chắc, Nguyễn Công Vinh đã xuất sắc giành chiến thắng thuyết phục, đóng góp 1 Huy chương Vàng quý giá vào thành tích chung của đội tuyển Vật lý Việt Nam (3 HCV, 3 HCB, 2 HCĐ), giúp Việt Nam tự hào đứng trong nhóm 5 nước có thành tích cao nhất cuộc thi.

Chia sẻ về cậu học trò xuất sắc, thầy Trung nhận xét, Vinh là một học sinh thông minh, chăm chỉ, cầu tiến và có bản lĩnh rất vững vàng. Trong học tập, em luôn thể hiện thái độ nghiêm túc, say mê với Vật lý. Mỗi khi gặp vấn đề khó, em đều chủ động trao đổi với thầy cô, bạn bè để tìm ra cách giải quyết triệt để. Ngoài những nội dung trên lớp, Vinh cũng thường xuyên tìm đến thầy để thảo luận về những bài toán khó, những kiến thức mới.

"Điểm mạnh của Vinh là khả năng tiếp thu kiến thức rất nhanh, cùng với đó là quyết tâm rất cao trong việc lĩnh hội kiến thức mới, không bao giờ bỏ cuộc dù gặp phải những vấn đề hóc búa. Cách Vinh ghi chép bài rất khoa học và logic. Sau mỗi buổi học, em đều có ý thức xem lại bài cẩn thận, nhờ đó giúp ghi nhớ sâu những kiến thức mới và khó”, thầy Trung chia sẻ.

Trước kỳ thi APhO, tâm lý của Vinh khá thoải mái, không bị áp lực bởi thành tích của các anh chị khóa trước. Mục tiêu của thầy trò là em làm bài tốt nhất có thể. Trong quá trình Vinh tập trung cùng đội tuyển APhO tại khoa Vật lý, Đại học Sư phạm Hà Nội, thầy thường xuyên trao đổi với các chuyên gia để nắm bắt tình hình, biết được những điểm Vinh cần cải thiện để hỗ trợ và động viên em một cách tốt nhất.

Với tổng điểm 31,25, xếp thứ 17 chung cuộc, giành Huy chương Vàng, đây là một kết quả có phần bất ngờ đối với cả thầy và trò, nhưng hoàn toàn xứng đáng với sự nỗ lực không ngừng nghỉ của Vinh từ những ngày đầu bước chân vào Trường THPT Chuyên Bắc Ninh.

Trước tấm Huy chương Vàng tại Olympic Vật lý châu Á lần thứ 25 (APhO 2025) vừa qua, bảng thành tích của Nguyễn Công Vinh đã có những giải thưởng ấn tượng: Huy chương Vàng Olympic học sinh THPT do Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức (tháng 5/2023); Huy chương Vàng kỳ thi học sinh giỏi chuyên khu vực Duyên hải và đồng bằng Bắc bộ (tháng 7/2023); Giải Nhất kỳ thi học sinh giỏi quốc gia môn Vật lý lớp 11; Huy chương Đồng Olympic Vật lý châu Âu; Giải Nhất, Thủ khoa quốc gia THPT môn Vật lý lớp 12.

Chia sẻ về ước mơ của mình, Vinh cho hay, em mong muốn trở thành một kỹ sư trí tuệ nhân tạo để có thể góp phần ứng dụng khoa học công nghệ vào cuộc sống, giải quyết những vấn đề thực tiễn, đóng góp vào sự phát triển của quê hương, đất nước.